تجهیزات عمومی آزمایشگاهی مانند انواع شیشه‌آلات آزمایشگاهی، آون‌ها (معمولی، خلاء، فن‌دار)، اتوکلاو، آب مقطرگیری، سانتریفیوژ، هات پلیت (مگنت، استیرر)، هیتر، آسیاب (بال میل)، کوره، همزن (استیرر)، پمپ آزمایشگاهی (خلاء، پرپستالتیک)، هود (شیمیایی، لامینار، میکروبیولوژی) و ... شامل اقلام ضروری و عمومی هر آزمایشگاه محسوب شده و وجود هر یک برای انجام پژوهش و آنالیزهای تخصصی ضروری می‌باشد. عموماً کلیه تجهیزات عمومی به عنوان ابزار اولیه در تمامی آزمایشگاه‌های تخصصی یافت می‌شود.
- دستگاه بورت دیجیتال (Digital Burette):
از این تجهیز برای تیتراسیون یا ریختن مقدار دقیقی از محلول مورد نظر استفاده می‌گردد. دقت در آنالیز حجمی مایعات بالا رفته و کار با آن سریع و ساده می‌باشد. نمایش حجم در حال ریختن به صورت پیوسته صورت می‌گیرد.
- دستگاه پمپ رفت و برگشتی (Peristaltic Pump):
این دستگاه جهت تزریق برنامه‌ریزی شده مایع به راکتور با قابلیت کنترل جریان به صورت دستی یا توسط سیستم کاربرد دارد.
- دستگاه پمپ خلاء (Vacuum Pump):
جهت ایجاد خلاء در سیستم‌ها از این تجهیز استفاده می‌گردد. از مشخصه‌های دستگاه، خلاء بسیار کم و بالا بودن سرعت جریان تا نزدیک صفر می‌باشد.
- دستگاه رطوبت‌سنج خاک (Tensiometer):
برای اندازه‌گیری رطوبت خاک می‌توان از این تجهیز استفاده کرد. تانسیومترها از نوع جیوه‌ای یا فلزی می‌باشند. تانسیومتر جیوه‌ای، لوله ساده و خمیده‌ای است پر از آب که یک طرف آن متصل به کپسول سرامیکی است. طرف دیگر لوله وارد یک مخزن جیوه می‌شود. اگر کپسول سرامیکی در داخل خاک قرار گیرد، پس از مدتی توازن پتانسیل رطوبتی بین آب داخل تانسیومتر و آبی که در خاک وجود دارد برقرار می‌گردد. برقراری تعادل با وارد شدن یا خارج شدن آب به داخل لوله تانسیومتر از طریق کپسول آن که نسبت به آب نفوذپذیر است انجام می‌شود. اگر خاک خشک باشد، آب را از داخل تانسیومتر به طرف خود خواهد کشید. در این وضعیت، خلاء ایجاد شده در داخل تانسیومتر موجب می‌شود که جیوه در طرف دیگر لوله بالا بیاید. مقدار بالا آمدن جیوه متناسب با پتانسیل آب در خاک خواهد بود. تانسیومترهای جیوه‌ای بیشتر در کارهای آزمایشگاهی و تحقیقی مورد استفاده می‌باشند. نوع دیگر تانسیومترها با نام تانسیومتر فلزی است با این تفاوت که در آنها به جای خلاءسنج جیوه‌ای از یک خلاءسنج فلزی استفاده شده است. تانسیومتر فلزی از یک لوله پر آب تشکیل شده که قسمت پایین آن از یک کپسول سرامیکی درست شده و قسمت بالای آن مسدود است، به طوری که اگر آب از کپسول سرامیکی خارج شود، در داخل لوله خلاء ایجاد می‌شود. به همین منظور در کنار لوله تانسیومتر، خلاءسنجی به آن متصل است که قادر است مقدار خلاء یا فشار منفی را اندازه‌گیری کند. تانسیومترها در پتانسیل بالاتر از یک اتمسفر کارآیی ندارند زیرا در این پتانسیل حباب‌های هوا وارد تانسیومتر شده و عدد قرائت شده صحیح نخواهد بود.
- دستگاه ترازوی تجزیه‌ای (Analytical Balance):
به منظور توزین دینامیکی و استاتیکی مواد شیمیایی استفاده می‌شود و با توجه به نوع دستگاه، قابلیت توزین در دقت‌های مختلف را دارد
- دستگاه تقطیر جز به جز (Fractional Distillation):
یکی از متداول‌ترین روش‌های جداسازی، تقطیر جز به جز می‌باشد. در این روش، ترکیبات بر اساس نقطه جوششان تبخیر شده و در ستون تقطیر بالا می‌روند. تقطیر جز به جز به صورت مجموعه‌ای از تقطیرهای ساده و متوالی انجام می‌گیرد. اما به جای داشتن چندین کندانسور و مخزن جمع‌کننده قطرات، تبخیر و چگالش همگی در یک ستون انجام می‌گیرد. از مهم‌ترین کاربردهای تقطیر، تقطیر نفت خام و به دست آوردن انواع مختلف سوخت‌ها از جمله گازوئیل، نفت سفید، بنزین و سوخت‌های دیزلی و غیره می‌باشد. شکل (1-4): شمای کلی از تقطیر جز به جز نفت خام را نمایش می‌دهد.
شکل (1-4): تقطیر جز به جز نفت خام
- دستگاه جریان‌سنج حجمی دیجیتالی و حبابی (Digital & Bubble Flow Meter):
این تجهیز قابلیت بررسی و اندازه‌گیری دبی جریان گاز را نسبت به فشار اتمسفر در مسیرهای عبور گاز دارا می‌باشد.
- دستگاه حمام التراسونیک (Ultrasonic Cleaning Equipment):
التراسونیک به معنای کاربرد امواج مکانیکی-صوتی با فرکانسی بالاتر از حد شنوایی انسان می‌باشد. امروزه از کاربردهای مهم امواج التراسونیک، استفاده از ضربه ناشی از کاویتاسیون ایجاد شده توسط آن در فرآیند شستشوی التراسونیک است. اصول کلی این روش مبتنی بر غوطه‌وری قطعات مورد نظر در یک مایع واسطه می‌باشد که این مایع توسط یک مولد امواج التراسونیک با فرکانس و شدت بسیار بالا مرتعش شده و هنگامی که کاویتاسیون به وجود می‌آید، عمل شستشو و پاک کردن قطعه را انجام می‌دهد. این دستگاه به وسیله امواج صوتی و ضربه‌ها، وسایل آزمایشگاهی از جمله الک‌های شیکر را تمیز می‌کند. همچنین می‌توان از این دستگاه برای خارج‌سازی حباب‌های موجود در محلول و پراکنده‌نمودن ذرات نانو در محلول نیز استفاده نمود.
- دستگاه خشک‌کننده انجمادی (Freeze Drying Machine):
این دستگاه قابلیت نمایش پارامترهای دما و میزان خلاء را به صورت دیجیتالی دارد و می‌تواند تا دمای ۴۰- درجه سانتی‌گراد را برای خشک کردن نمونه‌ها تأمین نماید. قابل ذکر است تا زمانی که دمای تجهیز به ۳۰- درجه سانتی‌گراد نرسیده، پمپ خلاء روشن نمی‌شود. نمونه پیش از خشک‌شدن در دمای زیر صفر درجه، ابتدا منجمد می‌شود. زمینه‌های کاربردی دستگاه شامل خشک‌کردن تحت انجماد، کنترل دقیق دمای نمونه و دارای سامانه برنامه‌ریزی در انجام چرخه‌های خشک کردن سرمایشی می‌باشد.
- دستگاه چگالی‌سنج (Densitometer):
به جرم واحد حجم یک ماده، چگالی یا دانسیته می‌گویند. برای اندازه‌گیری دانسیته روش‌های متفاوتی مانند هیدرومتر، پیکنومتر، ارتعاشی و گراویتمتری وجود دارد. از بین روش‌های ذکر شده، روش ارتعاشی را می‌توان با استفاده از فرکانس رزونانس به صورت اتوماتیک انجام داد. دستگاه مورد نظر قابلیت اندازه‌گیری دانسیته مایعات بر اساس فرکانس‌های حاصل از ارتعاش در حجم معینی از محلول، گراویته ویژه و غلظت محلول‌های مایع بر طبق استاندارد بین‌المللی را دارا می‌باشد. نمونه‌های دانسیته‌سنج دیجیتالی نیز وجود دارد.
- دستگاه آزمون چگالی سنج ستونی (Gradient Density):
این دستگاه از نوع سه ستونی است و امکان اندازه‌گیری دانسیته پلیمر در محدوده مورد نظر بر حسب واحد g/cm³ را فراهم می‌کند. به طور مثال، پلی‌اتیلن‌ها بسته به چگالی به چهار گونه تقسیم می‌شوند: پلی‌اتیلن با چگالی کم (LDPE)، پلی‌اتیلن با چگالی کم خطی (LLDPE)، پلی‌اتیلن با چگالی متوسط (MDPE) و پلی‌اتیلن با چگالی زیاد (HDPE). با استفاده از این دستگاه، چگالی انواع پلی‌اتیلن‌ها در محدوده ۰/۹۱۰ الی ۰/۹65 به دست می‌آید.
- دستگاه اکسیژن‌سنج (Oxygen Analyzer):
جهت اندازه‌گیری اکسیژن در گازهای بی‌اثر، صنعتی و منومرها به کار می‌رود.
- دستگاه روتاری (Rotary Evaporator):
دستگاهی است که در آزمایشگاه‌های شیمیایی برای برداشتن ملایم و مؤثر حلال‌ها از نمونه‌ها توسط تبخیر استفاده می‌شود. نقطه جوش مایعات درون ظرف تحت خلاء به دلیل کاهش فشار قسمت بالای مخزن مایع، کاهش می‌یابد. این دستگاه به راحتی برای جداسازی حلال‌های با نقطه جوش پایین مانند هگزان یا اتیل استات از ترکیباتی که در دما و فشار اتاق به حالت جامد هستند، به کار می‌رود. همچنین در صورتی که حداقل اختلاف کافی در نقاط جوش در دمای انتخاب شده و فشار کاهش یافته وجود داشته باشد، اجازه حذف حلال از نمونه‌های حاوی ترکیب مایع را می‌دهد.
مزایای کلیدی استفاده از روتاری عبارتند از:
۱. نیروی گریز از مرکز و نیروی اصطکاکی بین دیواره فلاسک دوار و نمونه مایع حاصل از شکل‌گیری یک فیلم نازک از حلال گرم که در یک سطح بزرگ پخش می‌شود.
۲. نیروهایی که به وسیله چرخش ایجاد می‌شوند، حالت جوش شدید و غیرقابل پیش‌بینی (bumping) را ایجاد می کنند. ترکیب این مشخصات و ساختار مناسب درون روتاری اجازه تبخیر سریع حلال‌ها را از بسیاری نمونه‌ها می‌دهد. حتی در دستان کاربران نسبتا بی تجربه، حلال های باقی مانده پس از روتاری می توانند به وسیله رها کردن نمونه با خلاء عمیق تر، در یک سیستم خلاء سفت و محکم،در محیط یا دمای بالاتر، حذف شوند.
همچنین این دستگاه دارای سرویس کامل شیشه‌آلات شامل کندانسور، بالن‌های ته‌گرد و مانیتور تنظیم دمایی، خلاء و فشار می‌باشد.
- دستگاه سانتریفیوژ (Centrifuge):
از این دستگاه به منظور جداسازی ذرات جامد از مایعات و نیز مایعات نامحلول در هم (ذرات ریز معلق در مایع) با استفاده از نیروی گریز از مرکز استفاده می‌شود. سریع‌ترین سانتریفیوژ با نام فرامرکزگریز با سرعت ۲۰0۰۰۰ دور در دقیقه می‌چرخد. از دستگاه‌های گریز از مرکز بزرگ برای انجام آزمایش بر روی خلبانان نظامی و فضانوردان استفاده می‌شود تا میزان مقاومت آنان در شتاب‌های بالا معلوم شود. در غنی‌سازی اورانیوم نیز از دستگاه‌های مرکزگریز گازی استفاده می‌شود.
- دستگاه سیرکولاتور (Circulator):
این دستگاه از جمله تجهیزات دمایی است که با استفاده از روشی ساده، دمای محیط‌های واکنش همانند بالن‌های دو جداره، حمام واکنش، مبردها و ... را تنظیم می‌نماید. محدوده‌های مورد استفاده عموماً از 40- تا ۴۰۰+ درجه سانتی‌گراد می‌باشد. قابل ذکر است سیرکولاتورهای دارای خنک‌کننده با استفاده از حمام روغن‌های مخصوص می‌توانند محدوده وسیع‌تری از دما را بر حسب نیاز پوشش دهند.
- دستگاه شمارشگر کلونی (Colony Counter):
این تجهیز به کمک یک صفحه شطرنجی معروف به Wolffhügel، یک صفحه قطعه‌بندی شده و قراردادن پتری دیش‌های مورد نظر به همراه عدسی بزرگ‌کننده، قادر به شمارش کلونی‌های موجود می‌باشد.
- دستگاه قرص‌ساز (Pellet Pressers):
این دستگاه قابلیت تهیه قرص‌های جامد با کیفیت و ماندگاری بالا برای آنالیزهای طیف‌سنجی را دارا است. مواد قابل استفاده برای تهیه قرص می‌تواند از انواع مواد شیمیایی، پلاستیک، مواد ساختمانی، محیط زیستی، سنگ‌های حاصل از زمین‌شناسی، سرامیک و غیره باشد. این دستگاه ست‌های مختلفی از ابزار شکل‌دهی را دارد و دارای یک اهرم تنظیم فشار (۲۵ تن و بالاتر) جهت اعمال فشار بر روی نمونه به منظور تولید قرص می‌باشد.
- دستگاه صفحه لرزشی (Shaker UniMix):
این تجهیز دارای تایمر دیجیتال از ۱ تا ۹۹۹ دقیقه و با سرعت ۳۰ الی ۵۰۰ دور در دقیقه می‌باشد و برای همزدن محلول‌ها با سرعت ثابت در مدت زمانی مشخص استفاده می‌گردد. همچنین دستگاه قابلیت گرمادهی دارد.
- دستگاه کوره الکتریکی (Tube & Chamber Furnace):
این دستگاه‌ها در دو نوع اتاقکی و لوله‌ای جهت اندازه‌گیری املاح و عناصر معدنی یا خاکستر در مواد، محاسبه درصد باقی‌مانده اجزای غیرفرار و کلسیته نمودن مواد شیمیایی قابل استفاده می‌باشد.
- دستگاه گلاوباکس (Glove Box):
گلاوباکس محفظه‌ای است که می‌توان با عبور دادن گاز بی‌اثر درون آن، محیطی عاری از هرگونه رطوبت، اکسیژن و آلودگی ایجاد نمود و از آن به منظور انجام فعالیت‌های آزمایشگاهی فاقد حضور اکسیژن یا رطوبت استفاده کرد. در بیشتر موارد، گلاوباکس‌های متصل به گاز نیتروژن جهت نگهداری کاتالیست‌ها و حفاظت از تخریب مواد شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- دستگاه سنجش مونوکسیدکربن (CO Analyzer):
برای اندازه‌گیری میزان مونوکسیدکربن در گازها به کار می‌رود.
- دستگاه اندازه‌گیری نقطه اشتعال (Flash Point Test):
از این دستگاه برای اندازه‌گیری نقطه اشتعال مایعات هیدروکربنی و نفتی مطابق با استاندارد، برای کنترل کیفیت حلال‌ها و محصولات نفتی مشابه استفاده می‌شود.
- تعیین میزان رسوب (Imhoff Sedimentation Cone):
برای اندازه‌گیری مقدار رسوب در فاضلاب یا پساب صنعتی به کار می‌رود.
- دستگاه اندازه‌گیری نقطه ذوب (Melting Point Apparatus):
توسط این دستگاه می‌توان نقطه ذوب ترکیبات پودری را تعیین کرد. ابتدا ماده مورد نظر را درون لوله مویین ریخته و پس از فشرده‌سازی پودر، آن را درون دستگاه قرار داده تا دمای ذوب ماده به دست آید. افزایش دما به صورت دیجیتال کنترل می‌گردد. از این دستگاه برای اندازه‌گیری سریع و دقیق نقاط ذوب می‌توان استفاده کرد. دستگاه به صورت اتوماتیک گرم و سرد می‌شود.
- دستگاه گرانروی سنج (Viscometer):
از این تجهیز برای اندازه‌گیری ویسکوزیته نسبی یا مطلق (برحسب mPa.s یا cP) برای سیالات نیوتنی و غیرنیوتنی استفاده می‌شود. در حالت کلی در یک ویسکوزیمتر دو حالت وجود دارد: یا مایع ویسکوز ساکن است و یک شیء جانبی در داخل آن (ابزار اندازه‌گیری ویسکوزیته) حرکت می‌کند، یا وسیله اندازه‌گیری ویسکوزیته ساکن بوده و سیال ویسکوز حرکت می‌کند.
پارامترهای مؤثر در اندازه‌گیری ویسکوزیته شامل سرعت (دور در دقیقه) و نوع اسپیندل می‌باشد. اسپیندل‌ها بسته به محدوده ویسکوزیته به راحتی قابل تعویض می‌باشند.
شایان ذکر است که اندازه‌گیری ویسکوزیته با لوله مویین شیشه‌ای نیز صورت می‌گیرد که دو نوع آن شامل ویسکومتر (Ubbelhode) برای اندازه‌گیری ویسکوزیته سینتیکی سیالات نیوتنی مانند روغن‌های هیدرولیک و ویسکومتر (Cannon-Fenske) برای اندازه‌گیری سریع و آسان سیالات نیوتنی در صنایع شیمیایی و نفتی می‌باشد.
- همزن مکانیکی (Mechanical Overhead Stirrer):
از این تجهیز می‌توان برای همزدن و مخلوط کردن مواد دارای ویسکوزیته کم تا بالا در آزمایشگاه استفاده کرد. نوع ساده‌تر آن دارای دو محدوده سرعت از ۶۰ تا 2000 دور در دقیقه است.
- همزن همراه باهیتر استیرر (Heater Stirrer):
به منظور گرمادهی و همزدن محلول‌ها تا دمای حدود ۳۰۰ درجه سانتی‌گراد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- گرمکن منتل (Heating Electric Mantle):
در صورتی که گرمادهی نمونه به صورت کامل در بالن و ظروفی که نیاز به گرمایش دیواره‌های آن باشد، این دستگاه به عنوان تجهیز مناسبی در آزمایشگاه برای گرمایش مواد تا ۴۰۰ درجه سانتی‌گراد همانند سیستم تقطیر استفاده می‌گردد.
- چگالی‌سنج هیدرودینامیکی (Hydrometer):
این دستگاه بر حسب نیاز برای اندازه‌گیری دانسیته و گراوینه ویژه مایعات استفاده می‌گردد. دارای طول‌ها و تقسیمات مختلفی بوده و تغییرات دما در اندازه‌گیری آن بسیار اثرگذار است.